Cotton Rate 2023 : कापूस हे महत्त्वाचे नगदी पीक आहे. हे पीक देशभरात वेगवेगळ्या प्रमाणात घेतले जाते. मात्र, देशातील कापूस शेतीचे एकूण क्षेत्र पाहिल्यास महाराष्ट्रात सर्वाधिक आहे. दुसऱ्या शब्दांत, महाराष्ट्र हे सर्वाधिक कापूस लागवडीचे राज्य आहे. मात्र, उत्पादनात महाराष्ट्र दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.
गुजरात हे सर्वाधिक कापूस उत्पादन घेणारे राज्य आहे. दुसऱ्या शब्दांत, गुजरातमध्ये कापूस लागवडीखालील क्षेत्र कमी असले तरी उत्पादकता जास्त आहे. यावरून असे दिसून येते की, महाराष्ट्रात कापसाची प्रति एकर उत्पादकता खूपच कमी आहे. याचाच परिणाम म्हणून अलीकडच्या काळात राज्यातील शेतकऱ्यांसाठी कापूस हे फायदेशीर पीक बनले आहे.
शिवाय, गेल्या हंगामात कापसाला अपेक्षित भाव न मिळाल्याने अनेक शेतकरी पीक खर्च भागवू शकले नाहीत. दरम्यान, यंदाही कापसाला चांगला भाव मिळेल, अशी आशा शेतकरी व्यक्त करत आहेत. मात्र, यंदा शेतकऱ्यांची इच्छा पूर्ण होणार नाही, अशी अपेक्षा आहे. कापूस उत्पादक शेतकरी किमान 10,000 रुपये प्रतिक्विंटल भाव मागतात.
तथापि, सध्याच्या बाजार परिस्थितीच्या आधारे, उद्योग विश्लेषकांचा असा विश्वास आहे की यावर्षी कापसाची किंमत $10,000 च्या पातळीपेक्षा जास्त होणार नाही. त्यामुळे पांढरे सोने म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या या पिकामुळे यंदा पुन्हा शेतकऱ्यांची अडचण होणार आहे. प्रत्यक्षात नवीन हंगामातील कापूस हळूहळू बाजारात दाखल होत आहे.
नवीन कापूस विविध प्रदेशांमध्ये सामुदायिक खरेदीद्वारे विकला जातो. सुट्ट्यांच्या काळात शेतकऱ्यांना पैशांची गरज असल्याने कापसाची काढणी होताच विक्री केली जाते. हंगामाच्या सुरुवातीला कापसाच्या दरावरही दबाव आहे. या हंगामातील लांब मुख्य कापसाला राष्ट्रीय सरकारने प्रति क्विंटल 7,200 रुपये हमीभाव दिला आहे. रु. 6620 ही मध्यम धाग्याची किंमत आहे.
तथापि, सामुदायिक खरेदीमध्ये कापूस आता आश्वासनापेक्षा कमी दराने मिळत आहे. काही प्रदेशांमध्ये वचन दिलेल्या किंमतीपेक्षा किंमत काहीशी जास्त आहे. उरलेला कापसाचा साठा, बाजारातील मागणी आणि साडीच्या किमतीतील बदल यांचा बाजारावर परिणाम होत असल्याचे बाजार विश्लेषकांनी सांगितले. कापसाला सरासरी ५०० रुपये भाव मिळेल.
हे तीन निकष गृहीत धरले तर यंदा 7500 प्रति क्विंटल. याचा परिणाम म्हणून कापसाला दहा हजार रुपये भाव मिळण्याची शेतकऱ्यांची महत्त्वाकांक्षा मावळेल, असा अंदाज वर्तवला जात आहे. कापसाला सध्या 7,000 ते 7,300 रुपये प्रतिक्विंटल दर मिळत आहे. मात्र, भविष्यात कापसाच्या दरात एक ते दोनशे रुपयांची वाढ होऊन सरासरी साडेसात हजार रुपयांपर्यंत भाव पोहोचेल, असा अंदाज आहे.
बाजार समीक्षकांच्या मते, आगामी निवडणुकांमुळे सरकारने खाद्यतेलाच्या किमती दबावाखाली आणल्या आहेत. त्यामुळे कापसाचे भाव वाढले आहेत. शिवाय, जगभरात कापसाची मागणी घटली आहे. कमी पाऊस आणि इतर कारणांमुळे देशातील मागणी कमी होण्याची अपेक्षा आहे. महागाईच्या दबावामुळे मागणीही कमी होत आहे. त्यामुळे यंदाही कापसाच्या बाजारभावावर दबाव कायम राहण्याचा अंदाज आहे. कापसाचा भाव ठरलेल्या किमतीपेक्षा जास्त असेल, असे सूचित होते, परंतु यावर्षीही शेतकऱ्यांना अपेक्षित भाव मिळणार नाही.
